Zmiany nowotworowe objawiają się w różny sposób zależnie od lokalizacji i ich wielkości. W przebiegu choroby nowotworowej pacjenci cierpią z powodu różnego rodzaju bólów, z których ból kostny jest jednym z najczęstszych. Nawet 2/3 pacjentów w zaawansowanym stadium choroby odczuwa dolegliwości związane z destrukcją kości. Bóle kostne mogą być spowodowane rakiem kości, przerzutami do kości lub stanami towarzyszącymi, np. złamaniami i przeciążeniami. O bólu nowotworowym pisaliśmy również w innym artykule, tym razem skupimy się na bólach kostnych związanych z chorobą nowotworową. Czy można je skutecznie kontrolować?
Pierwotne nowotwory kości (rak kości) obejmują tylko ok. 1,5% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe, a zdecydowaną większość stanowią przerzuty z innych tkanek. W około 90% przypadków rozpoznawane są przerzuty mnogie. Zmiany przerzutowe najczęściej zlokalizowane są w kręgosłupie i kościach miednicy, rzadziej w kościach długich i czaszce, a najrzadziej w żebrach, mostku i kości ramiennej. Rozsiew komórek nowotworowych następuje drogą krwiopochodną, przez naciek do okolicznych tkanek lub drogą układu chłonnego.
Ból kostny w nowotworze jest tak częsty, ponieważ kości są trzecim pod względem częstotliwości miejscem przerzutów nowotworowych. Wyżej plasują się tylko płuca i wątroba. Przerzuty do kości są charakterystyczne dla szpiczaka mnogiego, nowotworów piersi, płuca, prostaty, nerki, jajnika i tarczycy.
Ból kostny może być spowodowany uszkodzeniem kości w przebiegu innych, toczących się równolegle chorób; pojawia się też jako powikłanie po chemioterapii.
Proces rozwoju zmian nowotworowych w kościach (pierwotnych i wtórnych) jest skomplikowany i złożony, a wielu pacjentów przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z choroby, dopóki rak lub naciek nowotworowy nie obejmie unerwionej okostnej lub nie dojdzie do zdarzenia szkieletowego (SRE), które zazwyczaj ma charakter patologicznych złamań lub ucisku rdzenia kręgowego. Dopiero wtedy pojawia się silny ból oraz objawy nowotworu kości.
Ból przeważnie jest samoistny, może mieć różne natężenie i ulega nasileniu podczas wykonywania ruchów oraz w nocy. Czasami towarzyszy mu gorączka lub stany podgorączkowe. W badaniu stwierdza się bolesność uciskową w okolicy zmiany przerzutowej. Gdy dochodzi już do znacznego osłabienia kości mogą powstawać patologiczne złamania i uszkodzenia struktur układu nerwowego, co jest jedną z przyczyn neuropatycznego bólu kostnego.
Diagnoza raka kości lub przerzutów nowotworowych do kości odbywa się na podstawie wywiadu lekarskiego, badania uciskowego miejsca zmienionego przerzutowo i badania RTG kości. Jeżeli wymagane są precyzyjniejsze metody stosuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Równolegle z leczeniem nowotworu należy prowadzić specjalistyczne leczenie przeciwbólowe, najlepiej we współpracy ze specjalistami z zakresu onkologii, anestezjologii i fizjoterapii.
Leczenie bólu kostnego u chorych na nowotwory musi być wielokierunkowe i dopasowane indywidualnie do stanu pacjenta oraz jego reakcji na terapię. Anestezjolog ustala takie leczenie, by było ono możliwie najskuteczniejsze i prowadzone zgodnie z zasadami drabiny analgetycznej. Obejmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne, opioidy i koanalgetyki. Zalecane jest wsparcie takimi elementami jak: psychoterapia, fizjoterapia i niefarmakologiczne metody leczenia bólu. Wysoką skutecznością odznaczają się techniki oddechowe i relaksacyjne zmniejszające poziom odczuwanego bólu, metody odwracania uwagi od bólu czy też zabiegi akupunktury. Podjęcie efektywnych działań w tym zakresie jest niezwykle istotne, ponieważ cierpienie z powodu dolegliwości bólowych w nowotworach jest przyczyną wzmożonej śmiertelności. Poprawa komfortu życia pod względem terapeutycznym i psychicznym może przyczynić się do wydłużenia życia.
W centrum leczenia bólu AnalgoMed (Wrocław) zapewniamy fachową opiekę nad pacjentami cierpiącymi z powodu nowotworowych bólów kości. Dzięki wieloletniej praktyce anestezjologów stosujących zasady zintegrowanego modelu leczenia bólu, zapewniamy wysoką skuteczność terapii, a więc znaczącą poprawę komfortu życia pacjentów.